Pojęcie anamnezy przystępnie wyjaśnia O. Tadeusz Jędryszek w książce Święte Triduum Paschalne we wspólnocie parafialnej. Oto jej fragment. Zachęcamy też do wysłuchania katechezy na temat anamnezy z Dominikańskiego Ośrodka Liturgicznego w Krakowie. Katecheza dostępna tutaj.
Anamneza jest to słowo użyte na określenie rzeczywistości, która dokonuje się przez liturgię. Właśnie przez liturgię Bóg aktualizuje wydarzenia zbawcze pośród nas, w Kościele i przez Kościół, mocą Ducha Świętego. Mówimy: pamiątka Pana, wspomnienie, ale to nie jest wspomnienie w potocznym rozumieniu tego słowa, takie jak np. wspominanie swoich urodzin - tzn. przywołanie owego faktu do pamięci. Pamiątka, w znaczeniu anamnezy, wywołuje wspominaną rzeczywistość. Gdy wspominamy rocznicę II wojny światowej, to nie wywołujemy automatycznie jej skutków. Natomiast liturgia uobecnia, przywołuje przeszłość do teraźniejszości. Jeżeli można byłoby przez liturgię wspominać wybuch II wojny światowej, wówczas odczuwalibyśmy jej skutki, tak jak ci, którzy żyli w 1939 roku. Fachowe, teologiczne określenie anamnezy daje nam ks. Bronisław Mokrzycki. Mówi on:
Biblijno - liturgiczna anamneza zawiera bowiem daleko więcej niż tylko proces myślowy, zjawisko psychologiczne wspominania. To nie tylko stawianie sobie przed własną świadomością wydarzenia z przeszłości lub osoby, która dzisiaj nie istnieje, czy też jest nieobecna, pozostaje oderwana od aktualnej rzeczywistości wspominającego. W biblijnym zikkaron-anamnezie następuje przerzucenie pomostu między wspominaną przeszłością a teraźniejszością nie tylko na płaszczyźnie myślowej, ale przede wszystkim na platformie obecności działania. Miniona wspominana rzeczywistość działa tu i teraz, wywołując prawdziwe skutki, wydając uchwytne owoce, wpływając na przebieg zbawczego dialogu oraz kierunek dalszych dziejów. Wspominanie takie uobecnia zatem przeszłość w wymiarze najistotniejszym zbawczym. Stąd też wspominana przeszłość jest aktywna i działa teraz. Prowadzi również wspominających do określonego działania, do czynów, do zajęcia odpowiednich postaw, ułatwiających, czy umożliwiających teraz dialog z Bogiem - Zbawcą.
(Bronisław Mokrzycki, Droga chrześcijańskiego wtajemniczenia, ATK, W-wa 1983, s.31 )
W liturgii zawsze się mówi:
to jest ten dzień, to jest ta noc.
W czasie Mszy Wieczerzy Pańskiej padają słowa:
Dlatego stajemy przed Tobą i zjednoczeni z całym Kościołem, obchodzimy święty dzień, w którym nasz Pan, Jezus Chrystus został za nas wydany.
W uroczystość Narodzenia Pańskiego, liturgia tak mówi:
Stajemy przed Tobą i zjednoczeni z całym Kościołem uroczyście obchodzimy świętą noc, w którą Najświętsza Maryja Dziewica wydala na świat Zbawiciela.
Natomiast w Wielką Noc:
Uroczyście obchodzimy Świętą Noc Zmartwychwstania naszego Pana Jezusa Chrystusa.
W czasie każdej liturgii mamy do czynienia z anamnezą. Bez anamnezy liturgia byłaby tylko teatrem. Naprawdę, nie ma czego zazdrościć ludziom historycznie żyjącym z Chrystusem. Bierzemy udział w dokładnie tej samej rzeczywistości. Jeżeli nie zrozumiemy pojęcia anamnezy, liturgia będzie ciągle obok naszego życia.